बढ्दो खराब कर्जा र घट्दो नाफाले लघुवित्त संस्थामा गम्भीर चुनौती
लघुवित्त न्यूज डटकम/ नेपालमा वित्तीय पहुँच विस्तार गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएका लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरू हाल दबाबमा परेका छन् । ग्रामीण भेगका साना व्यवसाय, स्वरोजगार र महिलालाई सस्तो ऋण सुविधा उपलब्ध गराउँदै आएको यो क्षेत्रमा पछिल्लो समय नाफा घट्दै गएको छ भने सञ्चालन खर्च र खराब कर्जा तीव्र गतिमा बढ्दै गएको छ । यसले लघुवित्तको वित्तीय स्वास्थ्य मात्र कमजोर बनाएको छैन, सेयरधनीलाई लाभांश वितरण गर्ने बाध्यताले थप जटिलता सिर्जना गरेको छ ।
अघिल्ला वर्षहरूमा लघुवित्त ग्रामीण विकास र सशक्तिकरणको प्रमुख आधार मानिएको थियो । तर पछिल्लो समय ऋण उठाउने शैली, ब्याजदरको भार, र ऋणीमाथि हुने दबाबबारे विभिन्न ठाउँमा धर्ना, आन्दोलन र विवाद बढेका छन् । यसले सर्वसाधारणबीच लघुवित्तप्रति अविश्वास फैलाएको छ, जसको प्रत्यक्ष असर कारोबारमा परेको देखिन्छ ।
घाटामा पुगेका संस्था
५२ लघुवित्त संस्थामध्ये ४४ वटाले गत आर्थिक वर्षको चौथो त्रैमाससम्मको वित्तीय विवरण सार्वजनिक गरेका छन् । तीमध्ये केही संस्थाहरू ठूलो घाटामा परेका छन् ।
एनआईसी एशिया लघुवित्त : ४४ करोड ८६ लाख रुपैयाँ घाटा, खराब कर्जा १६.१९ प्रतिशत
नेस्डो समृद्ध : एक करोड ९९ लाख घाटा, खराब कर्जा २१ प्रतिशत (हालसम्मकै उच्च)
मातृभूमि : पाँच करोड ७९ लाख घाटा, खराब कर्जा ८.६७ प्रतिशत
यी तीनै संस्थाको नोक्सानीले मात्र लघुवित्त क्षेत्रको जोखिम संकेत गर्छ । खराब कर्जा ५ प्रतिशतभन्दा माथि पुग्नु बैंकिङ अभ्यासमा जोखिमको स्तर मानिन्छ, तर कतिपय लघुवित्तमा यो १५–२० प्रतिशतसम्म पुगेको छ ।
नाफा भए पनि बढ्दो खराब कर्जा
कसैकसै लघुवित्तले भने नाफा देखाएका छन् । तर नाफासँगै खराब कर्जाको अनुपात बढ्नु अर्को ठूलो चुनौती हो ।
कालिका लघुवित्त : १० करोड ८० लाख नाफा, खराब कर्जा ४.६७ प्रतिशत
हिमालयन लघुवित्त : नौ करोड १७ लाख नाफा, खराब कर्जा ५.३३ प्रतिशत
महुली लघुवित्त : ११ करोड ४५ लाख नाफा, खराब कर्जा ४.८० प्रतिशत
यस्तै, सीवाईसी (११ करोड ७४ लाख नाफा) र आशा लघुवित्त (२० करोड ९२ लाख नाफा) ले पनि उल्लेख्य नाफा कमाए पनि दुवैको खराब कर्जा करिब ४.५ प्रतिशत नाघेको छ ।
स्थिर देखिएका तर जोखिमयुक्त संस्था
केही लघुवित्तले नाफा कमाए पनि दीर्घकालीन रूपमा उनीहरूको अवस्थालाई जोखिममुक्त भन्न सकिन्न ।
गुराँस लघुवित्त : तीन करोड ९५ लाख नाफा, खराब कर्जा २.९१ प्रतिशत
सर्पोट लघुवित्त : पाँच करोड ११ लाख नाफा, खराब कर्जा १.५८ प्रतिशत
इन्फिनिटी लघुवित्त : नौ करोड ३७ लाख नाफा, तर खराब कर्जा ७.४३ प्रतिशत
आरम्भ चौतारी : नौ करोड ४४ लाख नाफा, खराब कर्जा २.१३ प्रतिशत
त्यसैगरी, फस्र्ट लघुवित्त (१३ करोड १७ लाख नाफा), स्वाभिमान (सात करोड २३ लाख नाफा) र समता घरेलु (आठ करोड ४९ लाख नाफा) ले समेत नाफा देखाए पनि क्रमशः ३.८४, ४.३० र ६.८७ प्रतिशत खराब कर्जा देखिएको छ ।
अन्य संस्थाहरूको अवस्था
नाडेप, मेरो माइक्रोफाइनान्स, एनएमबी, अभियान, ग्लोबल आईएमईसहितका करिब तीन दर्जन लघुवित्तले भने सन्तोषजनक नाफा कमाएका छन् । तर उनीहरूमा पनि खराब कर्जाको चुनौती विस्तारै बढ्दै गएको छ । यसले दीर्घकालीन रूपमा उनीहरूलाई पनि दबाबमा पुर्याउने सम्भावना छ ।
किन बढ्दैछ खराब कर्जा ?
लघुवित्तमा खराब कर्जा बढ्नुका पछाडि विभिन्न कारण छन् ।
महँगो ऋण र उच्च ब्याजदर – ऋणीले भुक्तानी गर्न नसक्ने अवस्था सिर्जना हुन्छ ।
ऋणको दोहोरो÷तेहोरो प्रयोग – एउटै परिवारले धेरै लघुवित्तबाट ऋण लिने प्रवृत्ति बढेको छ ।
कोभिडपछिको आर्थिक मन्दी – साना व्यवसाय अझै पुनर्जीवित हुन सकेका छैनन् ।
संचालन खर्च र कर्मचारी संरचना – ग्रामीण क्षेत्रमा शाखा विस्तार गर्दा लागत बढेको छ, तर आम्दानी घटेको छ ।
लाभांश वितरणको बाध्यता
लघुवित्तको अर्को ठूलो चुनौती भनेको सेयरधनीलाई लाभांश वितरण गर्ने दबाब हो । बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न र सेयर मूल्य कायम राख्न लाभांश दिनुपर्ने हुन्छ । तर घाटा वा खराब कर्जा बढ्दो अवस्थामा पनि लाभांश वितरण गर्नु संस्थाको वित्तीय स्थायित्वका लागि गम्भीर समस्या बन्ने देखिन्छ ।
भविष्यको मार्गचित्र
अब लघुवित्तले रणनीतिक सुधार गर्नुपर्ने बेला आएको छ ।
कर्जा प्रवाहको पुनरावलोकन – समान क्षेत्रमा ऋणको दोहोरो प्रयोग रोक्न नियमन कडाइ आवश्यक ।
संचालन खर्च कटौती – डिजिटल प्रविधि र फिनटेकमार्फत लागत घटाउन सकिन्छ ।
जोखिम व्यवस्थापन प्रणाली – ऋण असुली र क्रेडिट स्कोरिङ प्रणाली सुदृढ बनाउनु पर्ने ।
नियामक संयन्त्रको कठोरता – नेपाल राष्ट्र बैंकले अनुगमन कडा गर्दै स्थायित्वमुखी नीतिहरू ल्याउनुपर्ने अवस्था छ ।
लघुवित्त संस्थाहरू एकातिर ग्रामीण अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने महत्त्वपूर्ण आधार हुन् भने अर्कोतर्फ तीव्र रूपमा बढ्दो खराब कर्जा र घट्दो नाफाले गम्भीर प्रश्न खडा गरेको छ ।
सेयरधनीलाई लाभांश वितरणको बाध्यता, आन्दोलनले घटेको जनविश्वास, र बढ्दो सञ्चालन खर्चका कारण लघुवित्तको दीर्घकालीन स्थायित्व संकटमा पर्न सक्ने खतरा बढेको छ । यदि समयमै सुधार र नियमनात्मक कदम चालिएन भने यसले वित्तीय प्रणालीमै नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्ने देखिन्छ ।